“Bu gün elə valideynlər var ki, uşağın aqressivliyindən şikayətlənir. Amma valideyni başa salmaq olmur ki, uşağınızda aqressiyanı, özgüvənsizliyi elə sizin ailədaxili mühitiniz yaradıb”.
Bu sözləri AzEdu.az-a açıqlamasında psixoloq Fərqanə Mehmanqızı deyib. Onun sözlərinə görə, ailədaxili münaqişələrin uşaqların tərbiyəsində onların xasiyyətlərinin formalaşmasında öz təsiri var:
“Uşaq ən çox ailə daxilində olduğuna görə, ona valideynlərinin təsiri daha çoxdur. Uşağın xarakterinin formalaşmağa başladığı dövrdən etibarən, ətrafın münasibəti ona müəyyən təsir edir. Bir uşağın xarakterinin formalaşmasına ona ətrafdan edilən münasibət təsir edir. Uşaq ailədə ana-atasının, nənə-babasının, ana ilə nənənin, ata ilə nənənin ailədaxili konfliktini görürsə, mütləq bunun təsiri onda əks olunur. Uşaq bir qadının bir kişiyə necə münasibət göstərdiyini artıq şüuraltına yeridir və gələcəkdə özü elə olmağa başlayır. Uşaq nənəsi ilə anası dalaşanda artıq şəxsiyyətlərarası problemləri öz xarakterinə uyğunlaşdırır”.
Psixoloqun sözlərinə görə, uşaqda əgər özgüvənsizlik, acizlik, aqressiya, inad varsa, bu, onun ailədaxili mühitdən formalaşan xarakteridir.
“Ailədaxili münaqişələr uşağın daha çox məntiqini korlayır. Bu yaş ötdükcə daha çox cəmiyyətdə və iş həyatında öz təsirini göstərir. Uşaq körpə ikən ailədə müəyyən münaqişə mövcud olursa, bu, onun yeniyetməlik dövrünədə öz mənfi təsirini göstərir. Ailədaxili münaqişələrdə çox zaman valideynlər uşaqları qarşı tərəfə “görürsən atan belədir “, ”anan belədir”və s. kimi sözlərlə silah kimi istifadə edir. Uşağı qarşı tərəfə silah kimi işlətmək düzgün deyil və qəti qadağandır. Bununla valideyn bir insanı bədbəxt etmiş olur. Bu daha çox uşağa zəhərli və zərərli bir şeyin verməsinə bənzəyir. Bununla onun bədənini zəhərləyirsiniz”.
Psixoloq Gülnar Səttarova açıqlamasında bildirib ki, ailənin uşaq üzərindəki ilk təsiri son dərəcə önəmlidir. Ata-ananın və ailənin digər üzvlərinin uşağa olan təsiri , uşağın ailə daxilindəki yerini müəyyənləşdirməkdədir.
“Ailə üzvlərindən biri digərini istismar etdiyində, uşaqların özünü güvəndə hiss etməsi çox çətin olur, ailəyə olan güvəni itir. Ailədaxili şiddət zamanı valideynlər öz qorxularını uşaqlara yansıdırlar. Uşaqlar valideynlərinin öz evlərində necə qorxduqlarını görür, ağlayır-qışqırır, təsəlli oluna bilmirlər. Nəticədə, belə münaqişələr zamanı uşaqların valideynləri ilə qurduqları bağlar güvənsiz olaraq qalır. Əlavə olaraq istismar olunan analar uşaqlarını yetərsiz gördükləri üçün özlərinin yaxşı ana olmadıqlarını düşünürlər. Ailədaxili münaqişələr güvənli bağlılığın inkişafına mane olmaqla yanaşı, eyni zamanda, uşağın normal psixoloji inkişafına da öz təsiri var. Uşaqlar duyqularını göstərməkdə və yönləndirməkdə çətinlik çəkirlər. Sonra bu neqativ duyğuları basdırmağa çalışaraq xroniki problem halına gətirirlər”.
Psixoloq əlavə olaraq qeyd edib ki, mütəxəssislər istismara məruz qalan uşaqlarda mənlik duyğusunun və özgüvən probleminin yaşadığını müəyyən ediblər.
“İstismara məruz qalan uşaqlar travma sonrası stress pozğunluğundan əziyyət çəkirlər. Müşahidələr göstərir ki, ailədaxili istismara məruz qalan uşaqlarda yaranan tramvalar unudulmur, onlar tez-tez yaşananları xatırlayırlar. Məsələn, oyun oynadıqları zaman hər hansı bir situasiya keçmişlə bağlı nəyəsə bənzəyirsə , o travmanı xatırlayırlar. Belə ailələrdə uşaqlar məsuliyyət almaqda tərəddüd edirlər. Öyrəndikləri, bacardıqları unuda bilirlər, çox oynamazlar və sosial danışmazlar. Belə uşaqlar böyük ehtimalla daim narahat olurlar. Nəticə olaraq, yatmaqda və diqqətlərini toparlamaqda çətinlik çəkirlər onlar xarici qıcıqlandırıcılara həddindən artıq kəskin reaksiya göstərirlər. Nəzərə almalıyıq ki, belə ailələrdə böyüyən və istismara məruz qalan, tramva alan uşaqlar uzman bir psixoloqdan müalicə almaları həyatı önəm daşıyır. Uşaqların sağlam, xoşbəxt ailə içində böyüməsi üçün ehtiyac hiss etdikləri köməyi almalarına dəstək olmalıyıq”.
Günel YAŞARQIZI
